Dr Bożena Horbaczewska i Łukasz Sawicki wzięli udział w panelu dyskusyjnym sesji nr 2 na konferencji „NEA-IFNEC Financing Initiative: Warsaw Conference on Nuclear Financing”, która odbyła się w Warszawie 8 grudnia 2022 r.
W sesji tej, zatytułowanej Optimal risk allocation in a low-carbon world and what it means for nuclear finance: The NEA nuclear financing study, wzięli udział także:
- Jan Horst Keppler, Chief Energy Economist, NEA
- John Parsons, Deputy Director for Research, MIT Center for Energy and Environmental Policy Research
- Benoît Peluchon, Senior Researcher, EDF, France
- Paul Murphy, Managing Director, Murphy Energy & Infrastructure Consulting, LLC – jako moderator
Łukasz Sawicki wskazał na związek między odpowiednią alokacją ryzyka w projekcie inwestycyjnym elektrowni jądrowej (EJ) a kosztem wytwarzania energii i dalej wpływem na rachunki odbiorców końcowych. Zauważył, że różne modele biznesowe stosowane w energetyce jądrowej i rozważane w Polsce, w różny sposób alokują ryzyko i dystrybuują korzyści z eksploatacji EJ. Dla przykładu, w Modelu SaHo korzyści na etapie budowy (różnica cen kupna/objęcia i sprzedaży akcji) trafiają do tych, którzy ponoszą ryzyko inwestycyjne i koszt budowy, czyli np. inwestorów pierwotnych. Na etapie eksploatacji korzyści odnoszą docelowi właściciele, którzy ponoszą ryzyko operacyjne, czyli odbiorcy końcowi.
Dr Bożena Horbaczewska zwróciła uwagę, że myśląc o alokacji ryzyka powinniśmy wyciągać wnioski ze światowego kryzysu finansowego w 2008 roku. Pierwotną przyczyną kryzysu było zignorowanie ryzyka i ukrycie go w różnych produktach finansowych, co utrudniło jego wiarygodne oszacowanie i analizowanie. Gdy kryzys się rozwinął instytucje finansowe zwróciły się o pomoc do państwa. Model SaHo opiera się na odwrotnym założeniu, to znaczy państwo bierze na siebie ryzyko inwestycyjne od początku, a nie „gasi pożar” wywołany przez inwestora prywatnego. Dr Horbaczewska odniosła się do nowego raportu NEA, który porusza kwestie tzw. de-risking of the project, czyli zmniejszania ryzyka inwestycyjnego. Stwierdziła, że w przypadku wdrożenia Modelu SaHo inwestorzy zainteresowani akcjami EJ mogą wykorzystać metody szacowania ryzyka opisane w raporcie.
Paul Murphy zapytał, w jaki sposób polski rząd, szczególnie dozór jądrowy, zamierza poradzić sobie z planami jednoczesnej budowy znacznej liczby reaktorów, zarówno dużych, jak i małych, zachowując wymagania bezpieczeństwa. – Rzeczywiście, jest to duże wyzwanie i „ból głowy” dla naszego dozoru jądrowego. Państwowa Agencja Atomistyki (PAA) zatrudnia od pewnego czasu coraz więcej ludzi. Z drugiej strony inwestorzy jądrowi składają do urzędu dozoru coraz więcej dokumentacji. Agencja wkłada dużo wysiłku w szkolenie pracowników, ma podpisane umowy szkoleniowe, m.in. z amerykańskim dozorem jądrowym NRC. Jeśli ma zostać złożona dokumentacja reaktorów APR1400 i SMR, to niezbędne będzie nawiązanie ścisłej współpracy także z urzędami dozoru jądrowego innych państw. Natomiast z punktu widzenia ryzyka inwestycyjnego istotne jest, aby proces wydawania zezwoleń był transparentny i polegał na dialogu między inwestorem a PAA. Należy unikać uznaniowości, która była charakterystyczna dla urzędów dozoru jądrowego w latach 90. w erze poczarnobylskiej. To nowoczesne podejście jest już w Polsce stosowane przez PAA i może ono zmniejszyć ryzyko inwestycyjne. – stwierdził Łukasz Sawicki.
Paul Murphy zapytał dr Horbaczewską, w jaki sposób Model SaHo odnosi się do kwestii zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego i obiektów infrastruktury krytycznej. – Bezpieczeństwo energetyczne jest dobrem publicznym, a za dostarczanie dóbr publicznych odpowiada przede wszystkim państwo. W Modelu SaHo to właśnie państwo zakłada spółkę jądrową, organizuje finansowanie, bierze na siebie większość ryzyka, a gdy to ryzyko spadnie, wtedy państwo może przekazać własność inwestorom prywatnym, choć nadal może zachować jakąś formę kontroli nad spółką – zauważyła dr Horbaczewska. Na marginesie odniosła się także do kwestii przygotowania zasobów ludzkich m.in. na potrzeby polskiego dozoru jądrowego i poinformowała o uruchomionych studiach podyplomowych z energetyki jądrowej na warszawskiej SGH.
Paul Murphy i Jan Horst Keppler zapytali Autorów Modelu SaHo, jaki jest najlepszy moment na zmianę własności EJ z państwowej na prywatną. – Ta kwestia powinna zostać szczegółowo ustalona w rozmowach między rządem a organizacjami odbiorców końcowych. Podobny format dialogu z dużymi odbiorcami przemysłowymi zastosowano przy projekcie Exeltium we Francji – powiedział Łukasz Sawicki.
Program konferencji dostępny na stronie NEA: https://www.oecd-nea.org/jcms/pl_75386/nea-ifnec-financing-initiative-warsaw-conference-on-nuclear-financing
Nagranie dostępne poniżej: